गेल्या दोनतीन दिवसात मला असा साक्षात्कार झालाय की मला इतकी वर्षं...अहो इतकी म्हणजे काय तर उणीपूरी साठ(६०) वर्ष वाकुल्या दाखवणारा संगीतातला ताल आता माझ्यावर प्रसन्न झालाय आणि आता माझ्या गाण्यात एक नेमकेपणा यायला लागलाय...
होय, हे विधान मी अतिशय गंभीरपणे करतोय...ताल माझ्याशी कसा फटकून वागतो आणि त्यामुळे माझ्या गाण्यात, माझ्या चालीत कसा अस्ताव्यस्तपणा असतो ह्याबद्दल मी स्वत:च इतके दिवस माझी टिंगल-टवाळी करत असे हे आपण सर्वजण जाणून आहातच..ती टिंगल-टवाळी जितकी प्रामाणिक होती तेवढेच मी वर केलेले ताजे विधानही अतिशय प्रामाणिकपणाने करत आहे....माझ्याकडे, माझ्यातल्या चालकाकडे, माझ्यातल्या गायकाकडे पाहण्याचा एक वेगळाच दृष्टीकोन मला आता प्राप्त झालेला आहे...आशा आहे की आपण सर्व गानरसिकही ह्या गोष्टीची योग्य ती नोंद घ्याल आणि माझे नव्या स्वरूपातले गाणे नक्की ऐकाल.
ह्यापुढे मी जे काही पेश करेन त्याला तालाची जोड असेल..मग तो ताल भारतीय अभिजात संगीतातील असेल अथवा पाश्चात्य संगीतातला असेल...पण तालाच्या बंधनातलं माझं गाणं आपल्याला ऐकायला मिळेल ह्याची खात्री देतो...सद्द्या काही निवडक जुन्याच रचनांमधून हा बदल आपल्याला ऐकायला मिळेल...तेव्हा जरूर ऐका ह्या बदललेल्या रचना आणि हो...आपल्या चिकित्सक प्रतिक्रियाही जरूर द्या कारण माझ्यात जी काही सुधारणा होते आहे ती केवळ तुमच्यासारख्या चिकित्सक आणि रसिक श्रोत्यांमुळेच हे मी कधीच विसरू शकत नाही.
तालाशिवाय गाणं म्हणजे मुक्तछंद काव्यासारखं आहे असं मला वाटतं...त्यामुळे मला तालात गाता येत नव्हतं तेव्हा मी गंमतीने म्हणत असे की आमचे न्हाणी घराण्याचे सगळे तालच वेगळे आहेत...आम्हाला पट्टी म्हणजे फूटपट्टी आणि ताल म्हणजे बेताल इतकंच कळतं....तालज्ञ रसिकांसाठी मी उगाच अजून काही वात्रटपणा करत असे....
तुमचा तीन ताल तर आमचा तीन ताड!
तुमचा झपताल तर आमचा झापताल!
तुमचा आडा चौताल तर आमचा आडवा-तिडवा चौताल....
तुमच्या तालात १६ मात्रा तर आमच्यात साडेसतरा मात्रा......इत्यादि.
आता वरचं वाचून कधी कधी काही लोकांना वाटायचं की...अरेच्चा,ह्याला तालांची नावं,त्यातल्या मात्रा इत्यादि माहीत आहेत म्हणजे हा उगाच वेड घेऊन पेडगांवला तर जात नाही ना....पण मी खरंच सांगतो बर्‍याच गोष्टी ह्या आपल्याला वाचनामुळे आणि श्रवणामुळे जुजबी स्वरूपात माहीत झालेल्या असतात...त्यातलं सखोल ज्ञान त्या विशिष्ट गोष्टींचा अभ्यास केल्याशिवाय कधीच प्राप्त होत नसतं...माझंही वाचन आणि श्रवण बर्‍यापैकी असल्यामुळे ह्या अशा काही जुजबी गोष्टी माहीत होत्या....आपल्या बोलण्यात योग्य ठिकाणी त्या पेरल्या की समोरच्याला उगाच वाटायला लागतं....की हा काही अगदीच ’हा’ नाहीये. ...बस हे इतकंच खरं आहे.
असो. सांगण्याचा मुद्दा इतकाच की इतके दिवस माझ्या गाण्यांकडे मी आणि माझ्यामुळे कदाचित/बहुदा तुम्हीही ज्या नजरेने पाहत होता ती आता बदलायला हवी आहे. आता ह्यापुढे येणारी गाणी ऐकाल तर त्याची निश्चितच खात्रीही पटेल!
धन्यवाद!
होय, हे विधान मी अतिशय गंभीरपणे करतोय...ताल माझ्याशी कसा फटकून वागतो आणि त्यामुळे माझ्या गाण्यात, माझ्या चालीत कसा अस्ताव्यस्तपणा असतो ह्याबद्दल मी स्वत:च इतके दिवस माझी टिंगल-टवाळी करत असे हे आपण सर्वजण जाणून आहातच..ती टिंगल-टवाळी जितकी प्रामाणिक होती तेवढेच मी वर केलेले ताजे विधानही अतिशय प्रामाणिकपणाने करत आहे....माझ्याकडे, माझ्यातल्या चालकाकडे, माझ्यातल्या गायकाकडे पाहण्याचा एक वेगळाच दृष्टीकोन मला आता प्राप्त झालेला आहे...आशा आहे की आपण सर्व गानरसिकही ह्या गोष्टीची योग्य ती नोंद घ्याल आणि माझे नव्या स्वरूपातले गाणे नक्की ऐकाल.
ह्यापुढे मी जे काही पेश करेन त्याला तालाची जोड असेल..मग तो ताल भारतीय अभिजात संगीतातील असेल अथवा पाश्चात्य संगीतातला असेल...पण तालाच्या बंधनातलं माझं गाणं आपल्याला ऐकायला मिळेल ह्याची खात्री देतो...सद्द्या काही निवडक जुन्याच रचनांमधून हा बदल आपल्याला ऐकायला मिळेल...तेव्हा जरूर ऐका ह्या बदललेल्या रचना आणि हो...आपल्या चिकित्सक प्रतिक्रियाही जरूर द्या कारण माझ्यात जी काही सुधारणा होते आहे ती केवळ तुमच्यासारख्या चिकित्सक आणि रसिक श्रोत्यांमुळेच हे मी कधीच विसरू शकत नाही.
तालाशिवाय गाणं म्हणजे मुक्तछंद काव्यासारखं आहे असं मला वाटतं...त्यामुळे मला तालात गाता येत नव्हतं तेव्हा मी गंमतीने म्हणत असे की आमचे न्हाणी घराण्याचे सगळे तालच वेगळे आहेत...आम्हाला पट्टी म्हणजे फूटपट्टी आणि ताल म्हणजे बेताल इतकंच कळतं....तालज्ञ रसिकांसाठी मी उगाच अजून काही वात्रटपणा करत असे....
तुमचा तीन ताल तर आमचा तीन ताड!
तुमचा झपताल तर आमचा झापताल!
तुमचा आडा चौताल तर आमचा आडवा-तिडवा चौताल....
तुमच्या तालात १६ मात्रा तर आमच्यात साडेसतरा मात्रा......इत्यादि.
आता वरचं वाचून कधी कधी काही लोकांना वाटायचं की...अरेच्चा,ह्याला तालांची नावं,त्यातल्या मात्रा इत्यादि माहीत आहेत म्हणजे हा उगाच वेड घेऊन पेडगांवला तर जात नाही ना....पण मी खरंच सांगतो बर्‍याच गोष्टी ह्या आपल्याला वाचनामुळे आणि श्रवणामुळे जुजबी स्वरूपात माहीत झालेल्या असतात...त्यातलं सखोल ज्ञान त्या विशिष्ट गोष्टींचा अभ्यास केल्याशिवाय कधीच प्राप्त होत नसतं...माझंही वाचन आणि श्रवण बर्‍यापैकी असल्यामुळे ह्या अशा काही जुजबी गोष्टी माहीत होत्या....आपल्या बोलण्यात योग्य ठिकाणी त्या पेरल्या की समोरच्याला उगाच वाटायला लागतं....की हा काही अगदीच ’हा’ नाहीये. ...बस हे इतकंच खरं आहे.
असो. सांगण्याचा मुद्दा इतकाच की इतके दिवस माझ्या गाण्यांकडे मी आणि माझ्यामुळे कदाचित/बहुदा तुम्हीही ज्या नजरेने पाहत होता ती आता बदलायला हवी आहे. आता ह्यापुढे येणारी गाणी ऐकाल तर त्याची निश्चितच खात्रीही पटेल!
धन्यवाद!
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा