बाई!
हा शब्द आपण किती रूपात वापरत आलोय?
बाई म्हणजे स्त्री...असा सरळ एक अर्थ म्हणा,प्रतिशब्द म्हणा!
कोणत्याही स्त्रीच्या नावापुढे बाई लावणं...जसे की लक्ष्मीबाई,पार्वतीबाई,जिजाबाई....इथे बाई हे मानाचे लक्षण समजलं जातं. शाळेतल्या शिक्षिकांनाही आम्ही ’बाई’च म्हणत असू...हल्ली म्हणतात की नाही माहीत नाही.
एकूणच स्त्रीचे नुसते नाव न घेता त्यापुढे बाई हा शब्द जोडणे म्हणजे तिला मान देणे, मोठेपणा देणे हे अभिप्रेत असते असे माझ्या अल्पमतीप्रमाणे मी म्हणू शकतो.
आता घराघरात काम करायला येणार्‍या मोलकरणींनाही बाई म्हणतात...तेही मानानेच.... अमूक बाई बाई,तमूक बाई किंवा नुसतेच बाई इत्यादि एकेरी उच्चारही आपण करत असतो...पण तिथे बाई ह्या शब्दाचा वापर स्त्रीच्या संदर्भातच केला जातो...बाई ह्या शब्दामुळे कुठे उणेपणा आलाय असे आजवर कुणाला वाटले नव्हते.... पण आमच्या घरात जेव्हा इंग्रजी-हिंदी ह्या भाषा घुसल्या तेव्हा ह्या बाई शब्दाची पार अवहेलना सुरु झाली.
बाई शब्द उच्चारताच बर्‍याचशा नवशिक्षित ललना....शीऽऽऽ! बाई कसलं म्हणता? अगदीच गावंढळ वाटतं...त्यापेक्षा नुसत्या नावानेच हाक मारा किंवा मॅडम म्हणा!
आता काय बोलायचं?
हिंदीमध्ये सगळीकडे मान देण्यासाठी नावापुढे जी वापरतात...त्यामुळे जर एखाद्या बाईचा उल्लेख करायचा असेलच तर तो बायजी किंवा बाईजी असा करतात....इंग्लिशमध्ये सरळ नाव घेतात किंवा मान देण्यासाठी मॅडम म्हणतात....
हल्ली मराठी लोकांतही हे शब्द जास्त प्रचलित झालेत....बाईजी म्हटलेलंही हल्ली काही लोकांना चालत नाही हो....तेव्हा आता फक्त मॅडम म्हणा बरं का!
शाळेतल्या शिक्षिकांना हल्ली टिचर, मिस,मॅडम वगैरे म्हणावे लागते.... बाई शब्द आता फक्त स्त्री शिपाई,सेविकांसाठी वापरला जातो...किती ही प्रगती! ;)
आपल्याला इतर भाषा थोड्याफार कळायला लागल्या की आपलीच भाषा कशी परकी आणि कम अस्सल वाटायला लागते त्याचे हे एक छोटे उदाहरण!
गुरूजी...हा असाच एक शब्द! आपल्याला शिकवणार्‍या शिक्षकांसाठी आपण हा वापरत असू....पण आता त्याची जागा सर ह्या शब्दाने घेतलेय.
गुरुजी म्हणणे म्हणजे मागासलेपणाचे लक्षण वाटतं हल्ली....गुरुजींनाही ते आवडत नाही हो!
शिक्षक हा शब्दही आता जाऊन त्याजागी टिचर हा शब्द स्थानापन्न झालाय.
तसे गुरुजी हा शब्द आपण भटजींसाठीही वापरतो...अजून तो तिथे चालतोय बरं का..पण जुन्याकाळचा भटजी(भडजी) हा शब्द कालौघात बाद झाला...आज कुणाला भडजी हा शब्द शिवीसमानही वाटू शकतो....तरी नशीब अजून कुणी त्याला ’फादर म्हणत नाहीये. ;)
आता महाविद्यालयात...माफ करा कॉलेजात शिकवतात ते प्रोफेसर...अध्यापक,प्राध्यापक इतिहासजमा झालेत.
हा शब्द आपण किती रूपात वापरत आलोय?
बाई म्हणजे स्त्री...असा सरळ एक अर्थ म्हणा,प्रतिशब्द म्हणा!
कोणत्याही स्त्रीच्या नावापुढे बाई लावणं...जसे की लक्ष्मीबाई,पार्वतीबाई,जिजाबाई....इथे बाई हे मानाचे लक्षण समजलं जातं. शाळेतल्या शिक्षिकांनाही आम्ही ’बाई’च म्हणत असू...हल्ली म्हणतात की नाही माहीत नाही.
एकूणच स्त्रीचे नुसते नाव न घेता त्यापुढे बाई हा शब्द जोडणे म्हणजे तिला मान देणे, मोठेपणा देणे हे अभिप्रेत असते असे माझ्या अल्पमतीप्रमाणे मी म्हणू शकतो.
आता घराघरात काम करायला येणार्‍या मोलकरणींनाही बाई म्हणतात...तेही मानानेच.... अमूक बाई बाई,तमूक बाई किंवा नुसतेच बाई इत्यादि एकेरी उच्चारही आपण करत असतो...पण तिथे बाई ह्या शब्दाचा वापर स्त्रीच्या संदर्भातच केला जातो...बाई ह्या शब्दामुळे कुठे उणेपणा आलाय असे आजवर कुणाला वाटले नव्हते.... पण आमच्या घरात जेव्हा इंग्रजी-हिंदी ह्या भाषा घुसल्या तेव्हा ह्या बाई शब्दाची पार अवहेलना सुरु झाली.
बाई शब्द उच्चारताच बर्‍याचशा नवशिक्षित ललना....शीऽऽऽ! बाई कसलं म्हणता? अगदीच गावंढळ वाटतं...त्यापेक्षा नुसत्या नावानेच हाक मारा किंवा मॅडम म्हणा!
आता काय बोलायचं?
हिंदीमध्ये सगळीकडे मान देण्यासाठी नावापुढे जी वापरतात...त्यामुळे जर एखाद्या बाईचा उल्लेख करायचा असेलच तर तो बायजी किंवा बाईजी असा करतात....इंग्लिशमध्ये सरळ नाव घेतात किंवा मान देण्यासाठी मॅडम म्हणतात....
हल्ली मराठी लोकांतही हे शब्द जास्त प्रचलित झालेत....बाईजी म्हटलेलंही हल्ली काही लोकांना चालत नाही हो....तेव्हा आता फक्त मॅडम म्हणा बरं का!
शाळेतल्या शिक्षिकांना हल्ली टिचर, मिस,मॅडम वगैरे म्हणावे लागते.... बाई शब्द आता फक्त स्त्री शिपाई,सेविकांसाठी वापरला जातो...किती ही प्रगती! ;)
आपल्याला इतर भाषा थोड्याफार कळायला लागल्या की आपलीच भाषा कशी परकी आणि कम अस्सल वाटायला लागते त्याचे हे एक छोटे उदाहरण!
गुरूजी...हा असाच एक शब्द! आपल्याला शिकवणार्‍या शिक्षकांसाठी आपण हा वापरत असू....पण आता त्याची जागा सर ह्या शब्दाने घेतलेय.
गुरुजी म्हणणे म्हणजे मागासलेपणाचे लक्षण वाटतं हल्ली....गुरुजींनाही ते आवडत नाही हो!
शिक्षक हा शब्दही आता जाऊन त्याजागी टिचर हा शब्द स्थानापन्न झालाय.
तसे गुरुजी हा शब्द आपण भटजींसाठीही वापरतो...अजून तो तिथे चालतोय बरं का..पण जुन्याकाळचा भटजी(भडजी) हा शब्द कालौघात बाद झाला...आज कुणाला भडजी हा शब्द शिवीसमानही वाटू शकतो....तरी नशीब अजून कुणी त्याला ’फादर म्हणत नाहीये. ;)
आता महाविद्यालयात...माफ करा कॉलेजात शिकवतात ते प्रोफेसर...अध्यापक,प्राध्यापक इतिहासजमा झालेत.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा