अकबराच्या दरबारामध्ये एकदा एक भाषाप्रभू आलेला आणि त्याने बर्‍याच भाषेत अस्खलितपणे बोलल्यावर....आता माझी मातृभाषा कोणती ते सांगा....असा प्रश्न केला....नेहमीप्रमाणेच दरबारातल्या रथी-महारथींना त्याचे उत्तर देता आले नाही आणि बिरबलाने ते अचूकपणे दिले....कसे दिले ती गोष्ट इथे अभिप्रेत नाही...पण ते उत्तर दिल्यावर त्या भाषाप्रभूने आपला पराभव मान्य केला आणि मग अकबराने बिरबलाला विचारले की तू त्याची मातृभाषा ओळखलीस हे खरे पण तुला येते का ती भाषा?
त्यावरचं बिरबलाचं उत्तर होतं....थोडी-बहुत!
पुन्हा अकबराने प्रश्न केला...थोडी-बहुत हे काय प्रकरण आहे?
तेव्हा बिरबल म्हणाला...महाराज, हे जे भाषाप्रभू आहेत ना त्यांच्या तुलनेत थोडी आणि तुमच्यासारखे जे आहेत की ज्यांना ती भाषा अजिबात माहीत नाही...त्यांच्या दृष्टीने बहुत.
तर मंडळी, हा शब्दप्रयोग मला खूपच आवडतो आणि माझ्या वैयक्तिक जीवनातही मला तो पदोपदी उपयोगात येत असतो....आता गंमत पाहा....मी एकेकाळी रेडिओ,टीव्ही वगैरेसारखी मनोरंजनाची उपकरणे दुरुस्त करीत असे....तसा माझा त्यात बर्‍यापैकी हात बसला होता आणि डोकंही उत्तम चालत असे...लोक मला एक्स्पर्ट वगैरे म्हणत ....तरीही मी स्वत:ला कधी त्यातला तज्ञ समजत नव्हतो... मी ह्या विषयातलं थोडं-बहुत जाणतो असेच मी म्हणत असे....ह्यावरून काही लोक मला डिवचतही असत...उगाच कशाला कमी लेखताय स्वत:ला किंवा उगाच खोटा विनय कशाला दाखवताय वगैरे...पण वस्तुस्थिती अशी आहे की हे क्षेत्रच इतके विस्तारित आहे की रोज त्यात नवनवीन काहीतरी होतच असते....त्यामुळे ते सगळं एखाद्याला माहीत असू शकतंच असंही नाही...कुठे तरी आपल्या ज्ञानाला, जाणकारीला मर्यादा ह्या पडतातच.
आता दुसरं उदाहरण आपल्या मातृभाषेचं...मराठीचंच घ्या....मराठी मातृभाषिक म्हणून मराठी बर्‍यापैकी बोलता येतं...पूर्ण शालेय शिक्षण मराठीत म्हणूनही मराठीची जाण अजून वाढली...थोडं-बहुत लेखन केलंय/करतो...तेही मराठीतच...त्यामुळे काहीजणांचा(विशेष करून इंग्रजी माध्यमात शिकलेल्यांचा) गैरसमज असा होतो की मी म्हणजे मराठीचा पापडच जणू...पण आता तुम्हीच विचार करा...मी जी मराठी शिकलो ती मराठी आणि २०० तीनशे वर्षांपूर्वीची मराठी... ह्यात किती प्रचंड फरक आहे....आपण फक्त एकच उदाहरण घेऊया...आज ज्ञानेश्वरी वाचायची म्हटली तरी त्याचा अर्थ कुणाच्याही मदतीशिवाय( शब्दकोश अथवा ज्ञानेश्वरीचे अभ्यासक) ती पूर्णपणे समजेल काय?
आता मराठीतच असूनही जर मला ज्ञानेश्वरी समजत नसेल तर मी स्वत:ला मराठीचा पापड कसा बरे म्हणू शकेन...पटलं की नाही?
म्हणून म्हणतो की मी थोडी-फार मराठी जाणतो.
कला,क्रिडा आणि अशाच अनेक बाबतीतही आपण असेच...म्हणजे मी थोडे-बहुत जाणतो असे मी म्हणतो...पटलं ना!
अहो, पटवण्यात मी तसा एक्स्पर्ट आहेच मुळी. :)))))))))))))))))
आता तुम्हीच विचार करा आणि सांगा...आपण नेहमी आपल्या स्वत:ला कोणत्या तरी विषयातले ’एक्स्पर्ट’ समजत असतो की नाही? पण खरोखरी असतो का तसे?
त्यावरचं बिरबलाचं उत्तर होतं....थोडी-बहुत!
पुन्हा अकबराने प्रश्न केला...थोडी-बहुत हे काय प्रकरण आहे?
तेव्हा बिरबल म्हणाला...महाराज, हे जे भाषाप्रभू आहेत ना त्यांच्या तुलनेत थोडी आणि तुमच्यासारखे जे आहेत की ज्यांना ती भाषा अजिबात माहीत नाही...त्यांच्या दृष्टीने बहुत.
तर मंडळी, हा शब्दप्रयोग मला खूपच आवडतो आणि माझ्या वैयक्तिक जीवनातही मला तो पदोपदी उपयोगात येत असतो....आता गंमत पाहा....मी एकेकाळी रेडिओ,टीव्ही वगैरेसारखी मनोरंजनाची उपकरणे दुरुस्त करीत असे....तसा माझा त्यात बर्‍यापैकी हात बसला होता आणि डोकंही उत्तम चालत असे...लोक मला एक्स्पर्ट वगैरे म्हणत ....तरीही मी स्वत:ला कधी त्यातला तज्ञ समजत नव्हतो... मी ह्या विषयातलं थोडं-बहुत जाणतो असेच मी म्हणत असे....ह्यावरून काही लोक मला डिवचतही असत...उगाच कशाला कमी लेखताय स्वत:ला किंवा उगाच खोटा विनय कशाला दाखवताय वगैरे...पण वस्तुस्थिती अशी आहे की हे क्षेत्रच इतके विस्तारित आहे की रोज त्यात नवनवीन काहीतरी होतच असते....त्यामुळे ते सगळं एखाद्याला माहीत असू शकतंच असंही नाही...कुठे तरी आपल्या ज्ञानाला, जाणकारीला मर्यादा ह्या पडतातच.
आता दुसरं उदाहरण आपल्या मातृभाषेचं...मराठीचंच घ्या....मराठी मातृभाषिक म्हणून मराठी बर्‍यापैकी बोलता येतं...पूर्ण शालेय शिक्षण मराठीत म्हणूनही मराठीची जाण अजून वाढली...थोडं-बहुत लेखन केलंय/करतो...तेही मराठीतच...त्यामुळे काहीजणांचा(विशेष करून इंग्रजी माध्यमात शिकलेल्यांचा) गैरसमज असा होतो की मी म्हणजे मराठीचा पापडच जणू...पण आता तुम्हीच विचार करा...मी जी मराठी शिकलो ती मराठी आणि २०० तीनशे वर्षांपूर्वीची मराठी... ह्यात किती प्रचंड फरक आहे....आपण फक्त एकच उदाहरण घेऊया...आज ज्ञानेश्वरी वाचायची म्हटली तरी त्याचा अर्थ कुणाच्याही मदतीशिवाय( शब्दकोश अथवा ज्ञानेश्वरीचे अभ्यासक) ती पूर्णपणे समजेल काय?
आता मराठीतच असूनही जर मला ज्ञानेश्वरी समजत नसेल तर मी स्वत:ला मराठीचा पापड कसा बरे म्हणू शकेन...पटलं की नाही?
म्हणून म्हणतो की मी थोडी-फार मराठी जाणतो.
कला,क्रिडा आणि अशाच अनेक बाबतीतही आपण असेच...म्हणजे मी थोडे-बहुत जाणतो असे मी म्हणतो...पटलं ना!
अहो, पटवण्यात मी तसा एक्स्पर्ट आहेच मुळी. :)))))))))))))))))
आता तुम्हीच विचार करा आणि सांगा...आपण नेहमी आपल्या स्वत:ला कोणत्या तरी विषयातले ’एक्स्पर्ट’ समजत असतो की नाही? पण खरोखरी असतो का तसे?
1 टिप्पणी:
आपला लेख थोडाबहुत आवडला.
टिप्पणी पोस्ट करा